Onlangs las ik een quote van ex-fotomodel, collega-journalist en schrijver Daphne Deckers. In antwoord op de interviewvraag ‘Wat waardeer je het meest in jezelf,’ zei ze: “Dat ik al mijn dromen heb waargemaakt.’ Dat soort statements schiet mij nou altijd in het verkeerde keelgat. Eigenlijk vind ik dat zulke teksten in dezelfde categorie vallen als ‘Ik heb mijn ziekte overwonnen.’ Waar halen mensen toch altijd het idee vandaan dat wat er lukt of niet lukt in het leven aan je eigen inspanningen ligt? Aan je eigen motivatie, talenten of wat dan ook als het maar aan je ik-je hangt? Het is op meerdere manieren fout om zulke dingen te beweren. Ten eerste duw je mensen die hun dromen niet waarmaken indirect of direct in het hokje ‘niet genoeg talent, niet genoeg geprobeerd, niet genoeg doorzettingsvermogen.’ Of een andere vorm van niet-genoeg die terug te voeren is op wat jij hebt gedaan. Ten tweede is het ook feitelijk een verkeerde bewering. Je dromen waarmaken heeft wel iets met talent te maken, en met doorzettingsvermogen. Maar inmiddels vertellen ook wetenschappers ons ronduit: slagen in je doelen heeft heel wat te maken met stom geluk. Sterker nog, als jij bovengemiddeld succesvol bent, steek je waarschijnlijk maar een pietsje uit boven de middelmatigheid. Nee, echt!

Een beetje van jezelf en een beetje stom toeval
Een van de verhelderende artikelen die ik je graag aanbeveel als je je door ingebeelde leeghoofdjes een minderwaardigheidscomplex hebt laten aanpraten, staat in de Scientific American. Wat verbazende voorbeelden van geluksfactoren bij het halen van je doelen: mensen met gemakkelijk uitspreekbare namen worden doorgaans positiever bekeken dan mensen met lastige namen. De helft van de inkomensverschillen wereldwijd is te verklaren door het land waar je bent geboren en de manier waarop inkomensverschillen daar verdeeld zijn. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden.

Een naief ‘ik-heb-het-verdiend-wereldbeeld
Blijmoedig natuurlijk, als je mooi, slim, populair en sociaal vaardig bent: het ik-heb-het-verdiend-wereldbeeld. De Italiaanse fysici Pluchino en Raspisarda, samen met econoom Biondo, noemen dat de ‘naieve meritocratie.’ Hun onderzoek bevestigde het zogenaamde ‘Pareto-principe,’ dat inhoudt dat een klein deeltje van de mensheid het leeuwendeel van het beschikbare succes zal bemachtigen. Nog wat spannender is de conclusie, dat middelmatige mazzelkonten veel en veel succesvoller waren dan meer getalenteerde mensen met minder mazzel! De meest getalenteerde mensen zijn, zo vertelt het bovengenoemde artikel, ‘zelden het meest succesvol.’ De meest succesvolle mensen blijken degenen te zijn, die maar een klein beetje boven het gemiddelde zitten in talent, maar veel geluk hebben. Mocht je je regelmatig afvragen waarom bepaalde mensen omhoog vallen richting Bekende-Nederlanderschap, dan is hier je antwoord.

Het leven is een, eh….. pijp kaneel
Je hebt zo’n ouderwets spreekwoord. ‘Het leven is een pijp kaneel, ieder zuigt eraan en krijgt zijn deel.’ Ja, het is duidelijk een ouderwets spreekwoord want anno nu krijgen we massaal de verkeerde associaties bij die woorden. Maar dat terzijde, het gaat erom dat je elk een leven krijgt – maar dat kan op allerlei manieren uitpakken. Een droom die ik sinds mijn jeugd heb, is schrijven voor de kost. Die roman, dat is (nog?) nét niet gelukt. Maar ik werk al twintig jaar voor de mooiste bladen in de journalistiek. Intussen is dat vak bezig dezelfde weg te gaan als bedreigde diersoorten. Minder werk, minder verdiensten. Te veel mensen die van de opleidingen komen. Na mij komen dus meerdere generaties mensen die tot journalist zijn opgeleid, maar werkzaam zijn in allerlei andere vakken. Helaas vaak vakken waar hun hart helemaal niet ligt. Hebben zij het minder hard geprobeerd dan ik? Mag ik mijzelf waarderen omdat ik mijn dromen heb waargemaakt, en zij niet? Ik hoop dat het bovenstaande betoog je al aan het antwoord heeft geholpen. Nee, in die generaties zit ongetwijfeld evenveel talent als in de mijne. Maar ik en mijn collega’s hebben, naast hard werken en doorzetten, nog één onverslaanbare succesfactor meegekregen: mazzel. Geluk. Zo. Dat is ook weer rechtgezet.