Als een van jullie beiden vreemd is gegaan, lijkt je relatie niet te redden. Toch kan het. Maar alleen als jullie het allebei echt willen, én met pijn en moeite. Aan het eind van dit artikel kun je de eerste balans opmaken.

Hoe je het ook wendt of keert, als je vriend of man is vreemdgegaan, zit je met een potentiële bom onder je relatie. Als bedrogen partij voel je wrok, vernedering, woede, maar vooral geschokt vertrouwen en diepe gekwetstheid. Dat levert al snel een impulsieve reactie op: wegwezen. Om jezelf te beschermen tegen nog meer ellende, en liefst ook je (ex-)partner te treffen: laat het hem maar voelen! Of háár, want vrouwen maken momenteel een inhaalslag als het om affaires gaat. Toch is je eerste impuls, hoe begrijpelijk ook, geen goede raadgever. Beter is om ten minste een beetje tot kalmte te komen en de eerste schok te absorberen. Daarna neem je alsnog een beslissing. Echter niet alleen op basis van emoties, maar vanuit steekhoudende argumenten. Want die zijn er.

Diagnose van je relatie
Het verzamelen van argumenten vóór of tegen je relatie begint met een zo nuchter mogelijke diagnose. Was de ‘gezondheid’ van je relatie ernstig ondergraven door fundamentele problemen, zoals heimelijke onwil met de ander door te gaan of interesseverlies in elkaars leven en persoonlijkheid? Of waren er minder ingrijpende motieven, zoals behoefte aan spanning (misschien was de sleur er na jaren huwelijk in geslopen) of behoefte aan aandacht (maakte de partner promotie)? En had degene die de affaire had misschien een midlifecrisis of was jullie seksleven door omstandigheden ingedut? Let wel: dat zijn geen excuses, maar wel belangrijke feiten. Want als iets erop wijst dat je de ander als partner niet echt meer ziet zitten, is dat een slecht voorteken. Maar de andere mogelijkheid komt veel vaker voor en stemt wat hoopvoller: meer aandacht of tijd willen, de sleur ontsnappen en je seksleven spannender maken zijn dingen waar je ook binnen je relatie iets aan kunt doen.

Wanneer heeft je relatie overlevingskans?
Bestaat er een signalement van de relatie die overlevingskans heeft? Volgens de experts wel. Ten eerste moeten jullie allebei de wil hebben om je relatie te redden en daaraan hard te werken. Verder zijn geduld, eerlijkheid én volharding onontbeerlijk. Elk geval is natuurlijk anders, maar relatietherapeuten schatten de minimale tijd om een relatie na vreemdgaan weer enigszins in goede banen te leiden, op grofweg twee jaar. Ter bemoediging: naar schatting verlaat uiteindelijk maar anderhalf tot drie procent van alle vreemdgangers daadwerkelijk de partner voor ‘die ander’. Dat betekent dat áls je als bedrogen partij verder wilt, je grote kans hebt dat je partner dit ook wil. Maar hoe? Allereerst moet de affaire klip en klaar beëindigd zijn. Ten tweede moet de affaire bespreekbaar worden gemaakt. Totale eerlijkheid is de grondslag van verder herstelwerk: geen enkele vorm van ontkenning of valse rechtvaardiging, de affaire staat in het volle daglicht.

Vrouwen en affaires
Anno nu is het aantal vrouwelijke vreemdgangers stijgende. Onderzoeken gepubliceerd door onder andere NISSO en het blad Margriet wezen dat uit. Een Duits onderzoek kwam zelfs met de conclusie dat tegenwoordig evenveel vrouwen als mannen vreemdgaan. Waarom gaan we vreemd? Voor vrouwen staat verliefdheid op één, daarna een relatiedip, lust, aandacht of spanning. Voor mannen komt (cliché, cliché) lust veruit voorop, en daarna spanning of verliefdheid.

Weten waar jullie staan
Kon je als bedrogen partner maar meteen van de ander krijgen wat je écht nodig hebt: geruststelling, herstel van vertrouwen. Maar dat gaat niet. Een affaire slaat diepe wonden en genezing kost tijd. Wat je partner je wél kan en moet geven, is informatie. Als bedrogen partij heb je recht op antwoord op je vragen. Ofwel: de bedriegende partij gaat met de billen bloot. Maar ook de partner die bedrogen is, heeft een moeilijke rol. Namelijk: vragen wat je weten moet zonder (al te veel) te vallen voor de logische verleiding van tirades, hameren op nutteloze details of aanvallen onder de gordel. In dit stadium is er alvast één belangrijk bewustzijn dat je helpt om door te zetten, en het is goed om je dat regelmatig voor de geest te halen. Namelijk dat je elkaar ondanks alles niet kwijt wilt en al deze moeite doet vanuit de overtuiging dat jullie een kans hebben. Onthoud te midden van dit emotioneel zware weer waar je voor kiest: een poging je relatie te redden. Punt.

Hoe nu verder?
In de volgende fase is het belangrijk dat beide partners hun (veelomvattende) taak in het herstel van de relatie begrijpen. Ben jij degene die vreemd is gegaan? Dan moet je je houden aan je woord en het contact met je minnaar totaal afzweren. Dat kan extra moeilijk worden door een vaak onderbelichte factor, namelijk een rouwproces: je verliest de aandacht van je minnaar of minnares, én mogelijk ook het beeld van jezelf als ‘fatale liefdesgod(in)’. Daarnaast neem je jezelf onder de loep: waarom heb je je laten verleiden? Is er een eigenschap in jezelf waaraan je nodig eens moet gaan werken, zoals weerstand kunnen bieden aan verleidingen? In de eerste plaats gaat het om verantwoordelijkheid nemen, tegenover jezelf én je partner. Essentieel is dat degene die vreemd is gegaan de schuld op zich neemt en vooral niet de ander de schuld in de schoenen schuift – ook niet deels of in bedekte termen. Ook moet degene die vreemd is gegaan bereid zijn een tijdlang binnen redelijke grenzen meer dan gebruikelijk verantwoording af te leggen over tijdsbesteding en activiteiten. Dat is een bittere maar broodnodige pil, die helpt langzamerhand wat vertrouwen te herwinnen.

De bedrogen partij
Als jij bedrogen bent, betekent dat niet dat je achterover leunt en je partners inspanningen van een afstandje bekijkt. Een relatie redden is werk voor twee. Mogelijk blijkt dat iets in jullie relatie de affaire een rijpere voedingsbodem heeft gegeven. Dan moet je je eigen aandeel daarin durven te onderzoeken. Was je zo verrukt van je opgroeiende kinderen dat je je vriend of man onbewust buitensloot? Of was je zo druk met je promotie dat zijn verhalen over zijn werk je niet meer boeiden of energie voor je relatie ontbrak? Belangrijk is dat je twee dingen scheidt. Stel dat je partner iets bij een ander heeft gezocht, zoals seksuele spanning, aandacht of avontuur. Verwar dit feit niet met een afwijzing van jou als persoon. Het gaat niet om een persoon of eigenschap, maar om een ‘los’ element in leven of relatie waaraan je partner behoefte voelde. Dat is iets heel anders dan dat jij als levenspartner niet voldoet. Het bewijs: je vriend of man is er nog.

Doen en niet doen
Hoe moeilijk ook, monitor je communicatie. Ofwel let op dat je je niet laat in een discussie laat meeslepen – ondanks begrijpelijke vlagen van woede, verdriet, wraakzucht of frustratie. In fase één zijn je vragen over de affaire zo goed mogelijk beantwoord. Bij deze volgende stap focussen jullie allebei op de wederopbouw van jullie relatie. Daarbij is het funest als je je partner blijft melken om vaak niet echt ter zake doende details. Het kan helpen om te bedenken dat je partner meelijdt: ook hij of zij ervaart moeilijke emoties, zoals ongemakkelijkheid, schuldgevoel, schaamte, kwetsbaarheid en onzekerheid over de toekomst. Dit betekent echter niet dat je vrijwillig of onder subtiele druk van je partner doet alsof er niets gebeurd is. Het is logisch dat je partner in deze fase meer begrip, incasseringsvermogen voor jouw emotionele uitbarstingen en inspanning investeert dan jij. De balans van de relatie is door de ander uit evenwicht gebracht, dus de taak dat evenwicht terug te brengen ligt vooral bij de ander. Hard, maar waar. Een vreemdganger heeft een groot offer gevraagd, en ook in relaties geldt: geven en nemen moeten op termijn (weer) in evenwicht komen. Behalve proberen de affaire te verwerken, moet je ook samen aan de slag gaan met eventueel ontdekte pijnpunten of problemen in de relatie. Speelde verveling, gebrek aan aandacht of een ingeslapen seksleven een onderliggende rol bij de affaire? Pak dat punt dan samen aan. Communiceer allebei steeds eerlijk over wat je voelt of wat je dwarszit, maar óók over de lichtpuntjes. Al is het maar een kruimel van een compliment, alles wat je aan positiefs in elkaars gedrag ziet en benoemt, is lijm voor je relatie.

Professionele hulp
Het blijkt in de praktijk: wie in relatietherapie gaat na een affaire, vergroot sterk de kans dat de relatie overleeft. Die onpartijdige derde kan helpen om dingen op een neutrale manier te bespreken en heeft de deskundigheid om knelpunten op te lossen. Nog een tip is om relevante boeken te lezen om je inzicht en bewustzijn te vergroten. Tot slot nog een hart onder de riem: een affaire overleven betekent niet alléén maar een verlies incasseren. Wie het proces tot een goed einde brengt, kan veel winnen: meer inzicht in je eigen en elkaars behoeftes, een beter vermogen tot eerlijk communiceren, meer geloof in jouw/jullie vermogen om met crisissituaties om te gaan, en last but not least: een relatie die door alles wat je samen hebt doorgeworsteld – misschien tot je eigen verrassing – niet zwakker, maar juist sterker is geworden.

Dit is een bewerking van een hoofdstuk uit mijn boek Mijn geluk maak ik zelf wel, én van een artikel uit maandblad Santé.