Als het om de liefde gaat, begin ik tegenover verblufte vrienden en kennissen graag een pleidooi voor wat meer nuchterheid en verstand bij je partnerkeuze. En wat minder blind gezoek naar die vluchtige passie, die we voor eeuwig aan onze relatie denken te kunnen binden. Gearrangeerde huwelijken zijn zo gek nog niet, en we kunnen er in het westen heel wat van leren.
Mensen reageren nog weleens verward als ik zeg, dat mijn huwelijk niet begonnen is met paukenslag en violen. Ik had bij het vinden van een levenspartner niet het criterium, dat ik passie en verliefdheid moest voelen. Mijn criteria bestonden daarentegen uit een lijstje met gewenste eigenschappen, gebouwd op decennia aan ervaring in de liefde. Het is niet zo dat ik niet verliefd kán worden. Dat is mij vaak gebeurd. Maar verliefdheid wordt hogelijk overschat. Verliefdheid leidt tot blinde liefde, of een soort van verwarring en hormonenstorm die voor liefde doorgaat. Totdat de verliefdheid net zo vlot verdwijnt als hij gekomen is, als sneeuw voor de zon, en je je afvraagt: wat zág ik in die man (of vrouw)?
Gearrangeerd huwelijk? Doen!
Mijn echtgenoot komt uit India, het land waar zogenaamde gearrangeerde huwelijken niet helemaal zo populair zijn als ooit, maar nog altijd bestaansrecht hebben. In het westen roepen we al gauw dat dit gedwongen, of onnatuurlijke verbintenissen oplevert. In realiteit zijn ouders vaak gewoon het voorwerk aan het doen, voordat twee mogelijke liefdespartners aan elkaar worden voorgesteld. Net als elders in de wereld, stijgt het echtscheidingscijfer ook daar. Maar het is nog altijd opvallend laag. En een flink aandeel daarin hebben gearrangeerde huwelijken. Dat lijkt mij niet toevallig. Ouders hebben nu eenmaal meer levenservaring én de bereidheid eerst eens nuchter naar beide mensen te kijken, te bepalen of zij bij elkaar passen als je zogezegd geen roze maar een helderglazen bril op zet. De uiteindelijke keuze is, voorzover ik heb gehoord van vrienden en kennissen van mijn man, aan de aspirant-geliefden zelf. Maar de inschatting van de familie wordt terecht op waarde geschat.
Een of ander recht om vreemd te gaan, ga toch weg
Uit een redelijk recent onderzoek bleek, dat nota bene driekwart van de Indiase jongeren tussen 18 en 35 jaar oud bij voorkeur een gearrangeerd huwelijk in gang zet, liever dan zelf aan de eigen praktische en emotionele vermogens te worden overgelaten. Terecht. Want waarom zou je een succesformule breken? Om het westerse model te gaan volgen? La mij niet lachen. Als ik één switch heb gemaakt in mijn benadering, na de spreekwoordelijke 12 liefdesambachten en 13 ongelukken, is dat wég van de westerse benadering. Geen huizenhoge verwachtingen die peilloze dieptes instorten als de ware in realiteit in feite een veredelde huisgenoot blijkt. Geen eeuwig najagen van de opwinding van de eerste verliefdheid, wat in heel wat gevallen leidt tot vreemdgaan omdat ‘de passie weg is uit mijn huwelijk.’ (Ik ben niet zo’n fan van Esther Perel en co., die opperen dat vreemdgaan allerlei diepere achtergronden heeft. Een nogal kinderachtige eis dat een relatie passioneel blijft en wij ons diep begeerd blijven voelen, is in minstens negen van de tien gevallen het hoofdmotief. Een kinderlijke visie waarin we overigens sterk door de maatschappij worden aangemoedigd, Hollywood met alle malle liefdesepossen voorop).
Ja hoor, toch liefde
Terwijl de relaties die ik uit passie ben begonnen, altijd vroeg of laat als een nachtkaars uitgingen, heeft mijn huwelijk mij een ervaring geschonken waarin ik mijn man niet dramatisch minder interessant of aantrekkelijk hoef te gaan vinden omdat de schellen van mijn ogen vallen. Ook wij hebben onze ups en downs en leven met een ander betekent altijd dat je regelmatig innerlijk of hardop verzucht ‘nooit geweten dat jij zo was….’ maar als er iets gebeurt, is het dat mijn liefde zich kan verdiepen, jaar na jaar; dat de aantrekkingskracht die ik voel voor mijn levenspartner stabiel is maar wel met leuke opwaartse pieken af en toe; dat wat ik vanuit een redelijke dosis nuchterheid en realisme ben begonnen – niet 100%, want zo een liefdeskunstenaar ben ik nu ook weer niet – kan bloeien juist omdat mijn verwachtingen niet huizenhoog zijn en geen onrealistische factoren omvatten zoals die verhipte eeuwige passie.
Maximizen of satisficen?
Als het gaat om het maken van keuzes, zijn we ofwel het type ‘maximizer,’ dat tot in de puntjes en desnoods de eeuwigheid toe zoekt naar de optimale keuze, ofwel het type ‘satisficer’, dat een aantrekkelijke keuze maakt in een niet-eindeloze periode van tijd, en daarachter blijft staan. Als zestienjarige was ik een maximizer, en altijd dacht ik ‘ben jij de ware? Is die ander niet net iets leuker? Ben ik mijzelf een nog leukere partner verschuldigd?’ Nu ben ik niet helemaal afgeweken van de neiging de optimale keuze te willen maken, maar ik heb wel meer trekjes van een satisficer gekregen. Ik heb gekozen, en ik pest mezelf niet met allerlei gedachten over de mogelijkheid dat ergens een nóg betere partner rondloopt. Ook dat is trouwens een trekje dat meekomt met een gearrangeerd huwelijk. Er is geen Indiase ouder zo gek om te blijven zoeken tot de dochter of zoon in kwestie vijfendertig en single is. Met recht is satisficen een gebruikelijke benadering: zoeken binnen een beperkte periode, zonder huizenhoge verwachtingen, en na gedane arbeid tevreden zijn met een keuze die prima in orde is. Dan kan de kwellende zoektocht naar de eeuwige passie en ‘de ware’ eindelijk een einde nemen, en kunnen we ons gaan bezighouden met het liefhebben van wie er is, en wat er tussen twee mensen is. Zonder te willen beweren dat de liefde dan voortaan een eitje is, want dat is nooit het geval: ik teken ervoor.
Nuchtere feiten over partnerkeuze
Passie is leuk, maar geen garantie voor een goede relatie. Wat wel? Relaties blijken eerder succesvol te zijn dankzij nuchtere, feitelijke factoren. Met name als we meer op elkaar lijken. Mensen die het samen redden, hebben bijvoorbeeld vaak zaken gemeen als levensbeschouwing, opleidingsniveau en normen en waarden.