Ik kijk regelmatig naar een Youtubeje van de populaire predikant Rick Warren, van de Saddleback Church. Ik kijk en luister graag naar hem en neem er graag iets uit mee. Maar niet elke dag. Want hoe prettig het ook is om je te laten inspireren door mensen die in welke spiritualiteit dan ook heel sterk geloven, ik krijg er na een paar videootjes toch weer even genoeg van. Rick gelooft namelijk in een letterlijke interpretatie van de bijbel, en zijn spiritualiteit is dus een geloof in een verhaal. Daar gaat het tussen mij en letterlijk genomen religie dus toch regelmatig fout. Want mijn spiritualiteit is die van de ervaring. Die van het direct ervaren van een Al, via mediteren, chanten, gebed of al die drie en méér op een dag. Ik ervaar dat er een toestand bestaat waarin geen enkele aardse vraag nog van belang is, alsof je alle antwoorden hebt; een toestand waarin je je verbonden voelt, deel voelt van een alomvattende energie; een toestand waarin je zo gelukzalig kunt zijn, of zo compleet en wensloos, dat niets ter aarde daarmee te vergelijken is.

Niet dat spiritualiteit niets met geloof te maken heeft. Ja, spiritualiteit is iets met geloof. Daar kunnen we niet omheen. Maar het is niet per se iets met het geloof dat x is gebeurd, y dat en dat heeft gezegd, of we precies kunnen weten wat de slotsom is die bij z volgt. Spiritualiteit is niet, althans míjn spiritualiteit is niet het geloof dat

* Het zo is en niet anders;
* Hullie gelijk hebben en zullie niet;
* Er een letterlijk verhaal bestaat dat precies klopt voor iedereen;
Wij die doen wat volgens de tekst gedaan moet worden naar de hemel gaan en zij naar de hel;
* Je verstand op het nachtkastje moet blijven staan, zodat je je met succes vergezochte dingen letterlijk kunt inprenten, bijvoorbeeld over een man die in een walvis komt te wonen voor een dag of drie, om maar iets te noemen.

Enzovoorts.

In essentie is spiritualiteit weliswaar een kwestie van ervaren dat er méér is, maar het is ook wel degelijk deels gebaseerd op geloof:

Ik geloof dat er meer te ontdekken valt dan ik nu weet, dat er meer te zien valt dan ik nu zie, en dat er meer te ervaren valt dan ik nu ervaar. Dat zal ik hieronder verder toelichten met behulp van een oefening.

Toegegeven:
Als je denkt dat je alles al weet wat er te weten valt, wordt spiritualiteit lastig.
Als je denkt dat je alles al ervaren hebt dat er te ervaren valt, wordt spiritualiteit lastig.

Maar anders: welkom, gelovige! Laten we op ontdekkingsreis gaan! En wel meteen. In het klein en bij wijze van de eerste stap die volgens een Chinees spreekwoord, het begin van een wereldreis kan zijn.

Om te proberen
Uit de antroposofie komt een hele mooie oefening om je spirituele vermogens te trainen. Dit doe je door het zaadje van een plant of boom voor je te leggen en er naar te kijken. Het maakt niet uit welke plant of boom. Zie eerst wat er op het blote oog te zien valt. Een zaadje. Klein, gortdroog en waarschijnlijk bruinig (behalve als je een zonnebloemzaadje uit het voer van je cavia of konijn hebt gepikt, dan kan het ook zwart-wit gestreept zijn. Of als je naar het Andes-gebergte bent afgereisd en daar een heel exotische.. nou ja, laat maar. Een zaadje dus). That’s it. Richt je nu op wat je diep van binnen weet van dit zaadje. Namelijk, dat het een plant of boom kan worden. Dat er iets in zit, waardoor het dat kan. Iets dat je niet afziet aan het zaadje. Wat is dat iets? Een kracht? Een intelligentie? Creativiteit? Onweerstaanbare liefde voor het bestaan? We kunnen het op allerlei manieren benoemen. Maar in dit kleine dingetje zit een onzichtbaar iets. Zou je een plastic namaakzaadje neerleggen, dan kwam er geen plant uit. Maar het kan er precies hetzelfde uitzien, zeker als je een heel kunstige namaakzaadjes-maker hebt gevonden. Dan nog komt er geen plant uit het zaadje waar zo’n namaakzaadjesmaker misschien wel een week op heeft geploeterd. Zaad is geen mensenmaaksel. Niemand ter wereld kan een zaadje maken uit het niets. Een plant kan het wel. En dan ontstaat er meer dan het blote oog kan zien. Het is nog niet gebeurd, dat het zaadje een plant is geworden. Maar je weet dat het kan. Je gelooft dat het kan. Je weet niet hoe die kracht in dat zaadje komt, maar je weet wel dat die kracht kan werken, even aangenomen dat er grond, water en zon voorhanden zullen zijn. Zie je? Je bent een gelovige.

(Vraag van de sceptische lezer)
“Ja ho even. Dat is toch niet hetzelfde?”
Ja ho even, roep je nu misschien. Geloven is toch: geloven in iets dat je nog nooit hebt zien gebeuren? Een wonder? Dat is dus geen huis-tuin-en-keuken-zaadje. Een zaadje is geen wonder. Een zaadje heb je toch al zien ontkiemen? Nou, het hangt er allemaal van af wat geloof is voor jou. Geloven kán je zo nauw opvatten, dat het alleen gaat om wat je nog nooit hebt zien gebeuren. Het wonder dat je nog niet kunt voorspellen, noem maar de komst van de Messias. Maar je kunt geloof ook ruimer opvatten, namelijk zo: ik geloof dat er een kracht is die ik niet zie, maar die dingen waarmaakt. Een intelligentie, een creativiteit, een oorsprong, of een onstuitbare liefde voor het bestaan. Bijvoorbeeld gaat het om een kracht die zaadjes laat ontkiemen. Of sterker nog, een kracht die zaadjes in de ruimste zin van het woord laat ontkiemen. Misschien is het geloof in dat wat zaadjes laat ontkiemen, wel je hele geloof. Of je geloof dat iets de aarde rond laat draaien, zodat het vanavond niet voorgoed nacht wordt maar voor een tijdje. Of het geloof dat je hart normaal gesproken zal blijven kloppen, omdat een pulsje het aanstuurt. Of je geloof dat er altijd liefde op de aardbol zal zijn, omdat liefde wonderbaarlijk ontstaat waar leven is. Dan nog is wat je gelooft, altijd een geloof: in een kracht die je niet kunt ontwerpen en vervolgens als een bouwpakket in elkaar kunt zetten, maar die zich wel manifesteert. In iets dat je nog niet ziet, maar wat er wel is. Spiritualiteit is iets met geloof. En dat klopt weer precies met wat we net zagen, wat de definitie is van geloof. Ik herhaal:

Ik geloof dat er meer te ontdekken valt dan ik nu weet, dat er meer te zien valt dan ik nu zie, en dat er meer te ervaren valt dan ik nu ervaar.

Ja, welkom, gelovige. Je hebt het wachtwoord uitgesproken. De poort naar een nieuw landschap staat open.

PS De zaadjes-oefening is een goede om te herhalen. Zeker als het even duurt tot de verwondering is opgeroepen. Dan valt er, zoals steeds, meer te ontdekken.