Je hebt een moeilijke tijd achter de rug, door scheiding, ontslag of overlijden. Al gaat het verdriet niet zomaar even over, en is er ruimte voor rouw, je wilt je leven voorzichtig weer vorm gaan geven. Dat kan. Zeven (haalbare) stappen naar een nieuwe start.
Opnieuw beginnen is moeilijk
Hoe triomfantelijk boeken en films al die happy beginnings ook uitmeten, de werkelijkheid is weerbarstiger. Zeker de eerste tijd is het al mooi dat je dagelijks uit je bed kruipt en ’s avonds de aardappels op het vuur zet. Leg de lat nog niet te hoog. Koester elk succesje, elk sprankje levensvreugde of vertrouwen in de toekomst. Al is dat geen excuus om stil te zitten! Onderneem dagelijks iets, zelfs als het maar een wandeling is, een bezoek aan de sportschool of een etentje met een vriendin. Ook als je soms nog even wankelt, kun je jezelf laten zien dat je er weer stáát.
Stap 2: aanvaard dat je nieuwe leven er anders uitziet
Een van de grootste saboteurs van ons levensgeluk is het misverstand dat ons leven er zó moet uitzien als we ooit hebben bedacht – en dat geluk anders niet mogelijk is. Dat gaat op voor de liefde, je loopbaan, je vriendenkring, eventuele kinderen én de financiën. Al die vlakken samen vertegenwoordigen onze zoektocht naar vervulling. Maar dan moet het plaatje wel helemaal kloppen! Lukt dat niet, dan blijven we eraan sleutelen, tot verbetenheid en verbittering aan toe. Echter, het idee dat alle ‘vormen’ die je voor je geluk hebt bedacht moeten kloppen, is niet reëel. Kijk om je heen: we hebben allemaal minstens één punt in ons leven dat er niet uitziet zoals gedroomd – partnerloosheid, ziekte, kinderloosheid, carrièreproblemen… Hang je geluk niet op aan dat ene plaatje dat je ontglipt. Het kan een pijnlijk afscheid zijn, maar dé manier om nieuw geluk te vinden is afscheid nemen van starre eisen. Sta het leven toe je een ándere vorm van vervulling te geven. Prachtig is het voorbeeld van iemand die ongewenst kinderloos bleef, oppasmoeder werd en twintig kinderen ‘kreeg’. Zo hoorde ik ook het verhaal van een schrijfster die haar handen niet meer kon gebruiken; ze typte een roman met haar tenen.
Inspirerende woorden over een nieuwe start
• ‘Elke gedachte die we denken, creëert onze toekomst’ (Louise Hay).
• ‘Nip van deze zuivere wijn die geschonken wordt. Trek het je niet aan dat je een vies glas hebt gekregen’ (Rumi).
• ‘Een pad is slechts een pad, en er is geen hoon voor jezelf of anderen als je dit pad verlaat als je hart je dit ingeeft’ (Carlos Castaneda).
• ‘Een reis van duizend mijl begint met een enkele stap’ (Mao Tse-Tung).
• ‘Als God een deur sluit, zet hij ergens anders een raam open’ (spreekwoord).
• ‘We zijn niet op de wereld om ons vast te klampen of perfect te zijn. We zijn hier om mee te bewegen met een wereld die voortdurend onder onze voeten beweegt’ (Susan Jeffers).
Stap 3: verban de schuldvraag
Iedereen houdt van etiketten als ‘goed’ of ‘fout’. De schuld van alle leed moet érgens liggen, desnoods bij jezelf. Zo lijkt het verleden begrijpelijk en is het alsof dit je nooit meer zal overkomen (een ezel stoot zich…). Maar als je iets of iemand verantwoordelijk stelt voor je verleden, zou in die hoek iets moeten veranderen voordat je je beter voelt. Bijvoorbeeld: híj moet inzien wat een zak hij is geweest. Of, in dát beroep moet je eindelijk terecht kunnen zonder diploma’s. Nou, daarop kun je wachten tot je een ons weegt. Neem je huidige omstandigheden én vooral mogelijkheden, en woeker ermee. Gemor over ‘zij hadden gewoon’ of ‘het had gewoon’ helpt je niet. Een schuldvraag richt zich op het verleden, niet op heden en toekomst. Als je afscheid neemt van een persoon, plan of illusie, blijf je niet met lege handen achter. Wat je meeneemt, zijn nieuwe inzichten. Uiteindelijk kunnen die je meer verrijken dan wat ook.
Stap 4: monitor je gedachten
Draai je rond in een kringetje van (toekomstige) zorgen? Bedenk je steeds hetzelfde, zij het met kleine nuances? Doemdenken en ‘kringetjesdenken’ is nutteloos én kost nodeloos energie. Leer je gedachten monitoren. Heb je een bepaald gedachtespoor eerder gevolgd en ontdek je niets nieuws tijdens een ‘herkauwsessie’? Laat het los. Loop je een conclusie over toekomst of verleden telkens ‘voor de zekerheid’ na? Ook verspilde energie. Zie je het ene spookbeeld na het andere opdoemen? Denk aan de uitspraak van de beroemde schrijver Wayne Dyer: ‘Niemand weet genoeg om een pessimist te zijn.’
Hoe stop je gepieker? Drie methodes:
• Omschrijf het (spook)beeld op papier. Voeg er naar beste weten een conclusie aan toe, een noodplan of een actielijst. Stop het papier in een envelop en laat situatie én envelop rusten tot de nood aan de man komt (wat meestal niet gebeurt).
• Visualiseer: zie voor je hoe je binnen in een stevig wit huis zit, waar de maalstroom je gedachten niet kan binnendringen.
• Gebruik Byron Katies methode uit het boek Vier vragen die je leven veranderen. Noteer de gedachte. Laat er dan een reality check op los en speel er eens mee. Vraag je af: is dit wáár? Is er bewijs voor? Wat doet deze gedachte met mij? Wie zou ik zijn zonder deze gedachte? En kan ik dit ook anders bekijken, bijvoorbeeld door het om te draaien? Het effect kan wonderbaarlijk zijn!
Stap 5: something old…
Bij een nieuwe start moeten oude dingen verdwijnen, zeker als ze niet (meer) haalbaar zijn of je toekomst in de weg staan. Die band met je hartsvriendin is verdwenen, want ze heeft nu een druk gezin. Het geluk dat je vriend je ooit gaf, kan niet terugkomen als jullie uit elkaar zijn gegroeid. De lotgenotengroep die je steunde bij je ziekte, blijft hangen in het oude en houdt je terug van een nieuwe start. Laat los wie niet meer in je heden past of dat zelf niet wil. Verspil je energie niet aan pogingen de situatie te laten herleven of onwillige geliefden terug te winnen. Laat je andersom ook niet inpakken of een schuldgevoel aanpraten omdat jij verder wilt. Er zijn vriendschappen en relaties voor het leven, maar er zijn er ook met een houdbaarheidsdatum.
Stap 6: something new
Kurt Tepperwein zegt terecht in zijn boek Een crisis, een kans dat een crisis niet alleen bestaat uit het overwinnen ervan, maar ook uit het vormgeven van iets nieuws. In dit geval een nieuw leven. Veel oude beschavingen kennen de kracht van rituelen bij begrafenissen of mijlpalen. Wij zijn die rituelen merendeels verloren. Dat is zonde, want rituelen helpen het verleden los te laten en symboliseren een nieuwe start. Bedenk eigen rituelen om je nieuwe leven vorm te geven. Dat hoeft niets groots of religieus te zijn (maar dat mag wel). Je relatie is uit, nu houd je een uitgebreide eenpersoonsbrunch op zondagochtend. Je lichaam is ingrijpend veranderd na een operatie; om het weer te leren koesteren, heb je elk weekend een uitgebreid badritueel, een massage of saunasessie. Je brandt een witte kaars voor een overleden geliefde op de dag van haar overlijden en een gekleurde op de volgende dag. ‘Piketpaaltjes’ hebben geweldige mogelijkheden. Ze kunnen rouw en afscheid een afgebakend moment in je leven geven. Ze kunnen ook vaste momenten opleveren om te vieren en naar uit te kijken. En een ritueel voorkomt dat je week een onoverzichtelijke brij wordt, bijvoorbeeld als je je baan verliest.
Stap 7: kom uit die mierikswortel
Zoals schrijfster Susan Jeffers zei: ben je een rups in een mierikswortel, dan is de wereld een mierikswortel. Ofwel: ga je geheel in je eigen situatie op, dan zie je niet dat daarbuiten een wereld wacht. Omkijken naar anderen is daartegen een effectief middel. Door je hand uit te steken, open je je wereld. Bovendien herinner je jezelf aan je kracht en je mogelijkheden om verschil te maken. Deze stap kan klein en concreet zijn: wandel wekelijks een uurtje met een bewoner van een verzorgingstehuis, schenk koffie in het buurthuis, laat andermans hond uit. De voldoening van uitwisseling en verbondenheid met anderen wordt mooi omschreven in Susan Jeffers’ boek Dans door het leven*: ‘Wanneer we ons bewust zijn van de rijkdom die ons van anderen tegemoetkomt, voelen we ons minder slachtoffer. We voelen ons deel van een groter geheel, van een netwerk van zorg, van mensen die “op elkaars schouders steunen”.’
Na de scheiding: “Ik wist dat ik opnieuw moest beginnen”
Lies (31) trouwde op haar zesentwintigste met haar jeugdliefde. Een jaar later vroeg haar man onverwacht echtscheiding aan.
Liesbeth: ‘Na mijn scheiding had ik een zware tijd. Ik had nooit de kans gekregen ervoor te knokken, zou zelf nooit zo snel hebben opgegeven. Ik zat met vragen: hoe kon het zo aflopen? Maar ik wist dat ik opnieuw moest beginnen. Ik ben bij mezelf te rade gegaan: wie ben ik, wat kan ik? Je bent sterker dan je denkt. Natuurlijk is alleen verdergaan moeilijk. Soms moet je jezelf een schop onder je kont geven en zeggen: kom op, we gaan ervoor. Dat ik mijn onafhankelijkheid had bewaard, ook financieel, hielp. Ik had dat niet van tevoren geregeld, maar was er wel dankbaar voor. Voor mij begon een nieuw tijdperk. Ik heb geschilderd, verbouwd en de hele tuin veranderd. Dat was therapie. Van wat voor mij een “hels huis” was geworden, heb ik mijn zomerpaleis gemaakt. Ik ben nog steeds heel trots op wat ik toen heb bereikt. Door keihard te werken ben ik er weer bovenop gekomen. Maar wel met hulp, vooral van mijn ouders. Ze hebben me nooit veroordeeld of de schuld gegeven. Dat is zó belangrijk. Ik heb mezelf ook nergens de schuld van gegeven. Natrappen doe ik evenmin. Al heb ik mijn ex-man achter me gelaten, ik geef hem het voordeel van de twijfel. Ik wil niet alleen de donkere kant zien, maar ook de lichte. Zo zit ik in elkaar, ik ben een positief mens.’
* Susan Jeffers’ boek Dans door het leven is niet meer in het Nederlands verkrijgbaar maar wel in het Engels als End the struggle and dance with life, bijvoorbeeld (nieuw of tweedehands) via amazon.com. Of kijk in de bibliotheek.
Dit is een bewerking van een hoofdstuk uit mijn boek Mijn geluk maak ik zelf wel, verschenen bij Unieboek/Het Spectrum