Verandering, of liever gezegd verbetering: wie wil het niet. In je werk, je relatie of je uiterlijk. Je denkt dan snel aan de afdeling ‘groots en meeslepend’: actrice worden, je ingekakte relatie inruilen voor stormachtige passie, tien kilo afvallen… Maar met iets kleins en soms schijnbaar onzinnigs beginnen is makkelijker, en – verrassing: het kan tot meer leiden dan je denkt.

Bedenk iets wat je heel graag wilt. Gelukt? Tien tegen een dat het woord ‘veranderen’ ermee te maken heeft. Kijk naar tv-praatprogramma’s, lees bladen, luister naar vriendinnen en bekijk je eigen verlanglijst, en je struikelt over het woord verandering. Veranderingswensen hebben vaak gemeen dat ze niet of heel moeilijk te realiseren zijn. Je vraagt heel veel van jezelf. Ofwel omdat je denkt dat alleen grootse veranderingen tellen – misverstand – ofwel omdat je de lat te hoog legt en onvriendelijk wordt voor jezelf. Je serveert cappuccino’s in een grand café maar wilt filmster worden. Je comfortabele maar nogal ingekakte relatie moet worden ingeruild voor eeuwige hartstocht met type Ethan Hawke of Brad Pitt. Of je woont op een flatje in Krommenie maar droomt van een nieuw leven op een schapenfarm in Australië. Kortom, je gaat voor niets minder dan de Grootse Omwenteling. Bijna niemand staat stil bij de mogelijkheid om klein te beginnen, misschien zelfs met iets wat té miezerig lijkt voor woorden. Maar er is veel voor te zeggen om dat juist wél te doen. Want:
• Grote eisen aan jezelf stellen is de weg naar mislukking. Geen tijd, geen geld, niet het juiste moment: van alles komt tussen jou en je prachtige plannen. Je frustratie daarover kost energie, en die heb je nou net nodig om iets te veranderen. Zo ontstaat de beruchte vicieuze cirkel.
• Als je dingen wilt veranderen, word je meestal vooral tegengehouden door… jezelf. Je gelooft niet dat je het kunt, wordt al moe als je eraan denkt of bent bang voor mislukking. Lukt iets kleins, dan wordt een stukje van die barrière in je hoofd afgebroken… en nog een stukje… weer een…
• Last but not least: de kans op succes is natuurlijk stukken groter dan bij een megaproject!

Het is een prachttekst van Einstein: ‘Krankzinnigheid is elke keer hetzelfde doen en een ander resultaat verwachten.’ Dus probeer eens een andere aanpak, bekijk jezelf of de situatie waar je in zit vanuit een andere hoek of doe gewoon wat spontaans en geks. Een sneeuwbal van verandering begint met dat ene sneeuwvlokje.

Iets gaan veranderen, zo doe je het
Verandering begint met weten wát precies moet veranderen. Begin eens bij wat er aan de hand is, niet bij wat erachter zit. Neem datgene waar je je niet lekker bij voelt: bijvoorbeeld altijd relatieruzie over hetzelfde, vreetbuien, te veel roken, probleemsituaties op je werk. Probeer de situatie in je hoofd in scène te zetten. Wat is de plek waar het gebeurt? Is er een vaste tijd? Een vaste aanleiding? Kortom: zoek het patroon. Vervolgens verander je iets kleins in wat je doet of denkt, en met wat geluk is de aardverschuiving een feit.
Het fijne hiervan is dat het er niet om gaat dat je op de kleuterschool nooit met de mooiste knuffel mocht spelen zodat je ziekelijk hebberig bent geworden, of dat je bindingsangst hebt door de heftige scheiding van je ouders. Je vraagt je niet af waar het vandaan komt en wiens schuld het is, je pakt het alleen anders aan. In het boek Do one thing different zegt de Amerikaanse schrijver Bill O’Hanlon: ‘Verklaringen zijn niets meer dan een poedelprijs. Je hebt een probleem, dan wil je een oplossing. Maar het gekke is dat mensen steeds dezelfde dingen herhalen als ze een probleem hebben, en zich vervolgens afvragen waarom ze dezelfde resultaten krijgen.’

Annemarie (32): ‘Vraag me niet waarom, maar negen van de tien ruzies krijg ik laat op de avond. Ik denk dat ik dan moe ben, dus prikkelbaarder. Ik hak ergens veel sneller op in. Ik heb een tijdje geprobeerd om me anders op te stellen, toleranter te blijven, maar dat werkte dus niet. Nu pak ik het anders aan. Ik voer geen moeilijke gesprekken meer na een uur of tien, punt uit. En voel ik me narrig worden tegenover mijn vriend, of met mijn moeder aan de telefoon, dan stel ik mijn reactie uit tot de volgende morgen. Dan blijkt meestal dat er helemaal niets is om ruzie over te maken.’

Weinig veranderen, maar best veel bereiken
Het idee is even wennen, maar je kunt meer bereiken dan je denkt door eens iets kleins te veranderen. Je gebruikt je fantasie, je creativiteit, positieve ervaringen uit het verleden, noem maar op. Komisch voorbeeld: Christien had een verschrikkelijk ochtendhumeur, waar haar relatie niet beter op werd. Totdat haar lief op een dag met de dooddoener kwam: ‘Met het verkeerde been uit bed gestapt?’ Dat bracht haar op het idee eens over het bed te kruipen en er letterlijk aan zijn kant uit te stappen. Door die idiote actie kwam ze lachend haar bed uit. Het probleem leek zijn zwaarte kwijt te zijn. Door er anders tegen aan te kijken, krijg je een moeilijke situatie terug ‘in zijn hok’. Moeite om je te ontspannen na een dag hard werken? Doe als je thuiskomt meteen je oude badjas, joggingbroek en konijnenpantoffels aan – dit heet een metamorfose-ritueel en het verandert je mindset. Altijd meningsverschillen met je onmogelijke baas? Verbeeld je dat er een goede vriendin tegenover je staat en kijk of jullie gesprek anders loopt.

Lara (24): ‘Ik krijg af en toe een vreselijke vreetbui. Dat gaat altijd hetzelfde. Ik stop me ’s avonds vol en de volgende morgen op de weegschaal weeg ik kilo’s meer dan ik dacht. Dan voel ik me zo rot dat ik denk “het maakt niet uit wat ik nu doe, slank word ik toch niet meer”. Natuurlijk sla ik de avond erop dubbel aan het vreten. Op een dag besloot ik na zo’n bui om mezelf niet meteen de volgende ochtend te wegen. Echt veel afgevallen ben ik nog niet, maar ik heb echt minder vaak last van die vicieuze cirkel van eetaanvallen, en ik bespaar mezelf dat morning-afterhumeur.’

Klein beginnen loont
Begin met iets wat het kleinst mogelijke beetje tijd kost. Ben je een rommelkont, begin dan met een kwartiertje opruimen per dag, of met het weggooien van drie dingen. Begin met dingen die het makkelijkst te veranderen zijn. Wil je stoppen met snoepen, maar toch iets in huis hebben voor je visite? Bewaar al die verleidingen op een onmogelijke plek, bijvoorbeeld in de kelder. Introduceer andere tijdstippen, plekken, kleren, rituelen, gewoontes. Doe de vervelende klussen die nou eenmaal bij je baan horen vroeg in de ochtend in plaats van na een hele dag lamlendig ertegenaan hikken.

Inspiratie op het spoor
Op een cursus van de organisatie Open Circles Academy in Amsterdam proberen cursisten op het spoor te komen van wat hen gelukkig maakt. Dat heeft veel te maken met het ontdekken en uitbuiten van je eigen mogelijkheden. Een oefening waar Open Circles enorm veel succes mee heeft, is de verraderlijk kleine oefening met het plankje: mensen krijgen instructies waarmee ze een simpel plankje hout door kunnen slaan. Van ‘dat lukt nooit’ verandert hun houding – met een blik op hun doorgeslagen plankje, uiteraard – in ‘wauw, dat ik dat kan!’. De oefening is een sleutel naar geloof in persoonlijke mogelijkheden op allerlei gebieden – en het werkt, zo verzekert oprichter Nisandeh Neta me enthousiast.

Vroeger en voorbeelden
Ook in je nabije of verdere verleden kun je oplossingen vinden. Neem die keer dat je jezelf voor de verandering eens niet de put in piekerde na een beroerde dag op je werk. Deed je iets anders? Misschien ben je die avond de kast gaan opruimen zodat je het te druk had voor getob. Doe dat dan de volgende keer weer. Het gaat erom dat je hoe dan ook een patroon doorbreekt met alle positieve gevolgen van dien. Een ander idee is te kijken hoe iemand die je kent en bewondert iets heeft bereikt en dat ook te proberen. Haal je inspiratie uit een ander. Dat kan Riannah zijn, maar ook je buurvrouw die op haar vijftigste haar rijbewijs heeft gehaald – en jou inspireert om het na een mislukte poging nog eens te proberen. En succes te behalen, uiteraard.

Boek: Bill O’Hanlon, Do One Thing Different, te bestellen bij onder andere The American Bookstore

Dit is een bewerking van een hoofdstuk uit mijn boek Mijn geluk maak ik zelf wel, verschenen bij Unieboek/Het Spectrum