“O God! O nee! Wat vreselijk!” Mijn lief en ik zitten zelden samen voor de tv. Maar deze keer zat hij wel naast me, en wel tijdens het kijken naar een van mijn favoriete tv-series, Luther. De uitroepen hierboven waren regelmatig, en manlief was écht oprecht geschokt. Hij kijkt namelijk nooit naar series of films waar geweld in voorkomt. Dus had ik de unieke kans om te merken, hoe veel geweld er in ‘mijn’ series zit. Door te luisteren en te kijken naar mijn man, die zolangzamerhand bijna onder zijn stoel kroop van ellende. Dat hij binnen een minuut of tien verdwenen was, is voorspelbaar. “Kijk jij hier echt graag naar?” vroeg hij ongelovig, voor hij een solide deur sloot tussen hem en het geweld op tv. Ik bleef zitten. Maar ik keek met nieuwe ogen naar het tv-scherm.
Nou, de groetjes hè, Luther
Eerlijk is eerlijk, seizoen 5 van Luther heb zelfs ik niet uitgezeten. Zelfs ik was geschokt door de hoeveelheid lang uitgesponnen wreedheden en martelingen. Of was ik door de respons van mijn liefje gesensibiliseerd, zag ik opeens beter waar ik nu naar zat te staren, menig uur van de week? Het liet mij niet meer los. Ik keek nu deels door zijn ogen. En de vragen bleven opkomen. Je hart gaat sneller kloppen tijdens een gewelddadige scène. Je gaat met je vingers peuteren en fiedelen als tekenen van spanning. Als je opstaat en naar bed gaat, blijven de beelden door je hoofd spelen. En het kan zelfs zijn, merkte ik, dat je de nauwelijks te bedwingen behoefte voelt onder je bed te kijken. Hoe gezond is dat?
Houden we fantasie en realiteit echt uit elkaar?
Tot een jaar of tien geleden, ontkende research dat tv-geweld gevolgen heeft voor ons echte welzijn, in de echte wereld. Maar ach, een van de twee enige artikelen die een tijdschrift ooit van mij heeft afgewezen in twintig jaar, ging over de kans dat internet ons vermogen vriendschappen te vinden en hebben in de echte wereld weleens zou kunnen gaan ondermijnen. Dat schreef ik vijftien jaar geleden en de reactie was ‘dat het zo een vaart niet zou lopen.’ Dat doet het inmiddels wel, nu blijkt uit onderzoek dat jonge mensen minder empathie hebben door internetgebruik, minder vermogen zich tot anderen te verhouden. En eindelijk zien we nu ook in dat tv-geweld wel degelijk gevolgen heeft voor onze geest. De scheidslijn fantasie en werkelijkheid die we zo graag duidelijk voor ons zien in de huidige cultuur van ratio en feit, is in realiteit ragfijn en wordt gemakkelijk overschreden.
200.000 gewelddaden gezien voor je achttiende
We zien nu in onderzoek dat tv-geweld kan leiden tot agressie. Het kan leiden tot angst. Het kan leiden tot het idee dat er meer misdaad en geweld is dan er echt is. Omdat de mythe nog altijd voorschrijft dat alleen jongeren moeite hebben om fantasie en werkelijkheid effectief te scheiden, zien we vooral onder jongeren een groeiende hoeveelheid onderzoek dat aantoont dat geweld op tv (en in video-games trouwens) bijdraagt aan angsten, depressie, slaapstoornissen en nachtmerries. Op de website van de organisatie AAFP valt te lezen dat een Amerikaanse jongere voor haar of zijn achttiende, niet minder dan 200.000 gewelddaden zal hebben gezien op tv. 91% van de films die we op tv zien bevat geweld. Hoe lang kun je de mythe nog volhouden dat fictie geen invloed heeft op de werkelijkheid?
Afgekickt?
Als je je bewust wordt van dat wat je op tv ziet, en als je je verdiept in wat de effecten zijn voor je geest, is er maar één actie mogelijk: afkicken. En dat doe ik dus ook. Ik laat de ‘hele avond crime’ waarmee tv-zenders opgetogen adverteren links liggen. En wie schetst mijn verbazing? Als je even zoekt, vind je toch nog redelijk wat tv-series om lekker voor te willen gaan zitten. Ik kijk inmiddels naar Hart of Dixie, This is Us, The Good Wife en Royal Pains. Geweldvrij? Nooit helemaal. Maar de hoofdmoot is de verhaallijn van mensen die net als jij of ik, zelden met geweld te maken krijgen. Voor wie het niet de norm is. Als ik nu de tv uitdoe en ga slapen, flitst er nog weleens een gedachte door mijn hoofd. Maar niet meer iets als ‘ik hoop dat ze hem laten gaan na al die martelingen,’ of ‘eigenlijk wel stoer dat zij zo goed met een revolver omgaat.’ Nu denk ik dingen als: zou hij kiezen voor dat type topmodel of voor de intelligente collega? Gaat ze nu naar New York voor een supercarrière of blijft ze in dat gezellige dorpje vol leuke mensen? Hoe zou dat werken met een gearrangeerd huwelijk? Dat zijn geen hoogdravende gedachten, maar dat hoeft ook niet, ontspanning is mooi genoeg. En het geeft mij bijna ongemerkt meer rust, meer inspiratie, een paar gezellige tv-families om bij thuis te komen. Wees eerlijk, wie wil er nu echt weten hoe je een revolver moet doorladen?
Full disclosure
Full disclosure: ik ben aan het afkicken. Maar ik ben het niet helemaal en heiliger dan de Paus zal ik wel niet worden. The Walking Dead beginnen naar de achtergrond te verdwijnen, maar helemaal zonder zombies leven doe ik nog niet.