Je gaat op vakantie met je vriend en verheugt je op ultieme romantiek. Of misschien zelfs op een huwelijksaanzoek onder de sterrenhemel. Maar knallende ruzie is je deel. Wanhoop niet. Vakantieruzies en spanningen zijn niet zo rampzalig als ze lijken, en bovendien eenvoudig te voorkomen. Samen op reis kan ook zonder heibel in de tent.

Het kon niet misgaan, dacht ik: een weekje Grieks strand met mijn vriend. We hadden het immers fijn samen, al een halfjaar. En inderdaad, de eerste twee dagen waren leuk. Maar toen veranderde er iets. We gingen elkaar irriteren. Ik vond dat hij opeens veel klaagde, over van alles: van de hitte tot het appartement en het zwembad. Hij vond op zijn beurt dat ik alles op mijn manier wilde en begreep niet dat ik liever met een boek in de zon lag dan gesprekken over het werk (nou ja, zíjn werk) te voeren. Voordat we het wisten, zaten we tot onze nek in de koude oorlog. Dag vier liep het echt goed fout. Aan het ontbijt vroeg ik hem op een nogal dwingende manier of hij het een beetje positief kon houden, waarop hij pas echt in een tirade uitbarstte. Toen de gemoederen waren bekoeld, wilde ik het uitpraten. Maar hij wilde verdergaan of er niets aan de hand was. Wéér een meningsverschil. Terug in Nederland trok ik een pijnlijke conclusie. Dat een hele week samen onhaalbaar bleek, alla. Normaal gesproken latten we immers, ik was toch al niet van plan geweest samen te gaan wonen. Maar dat onze leef- en ‘conflictstijlen’ mijlen uiteen lagen, vond ik niet te verteren. Een paar dagen nadat we op Schiphol geland waren, maakte ik het uit.

Wat gebeurt hier in vredesnaam?
Ton van Egmond is sociaal psycholoog en docent aan de NHTV, de Nationale Hogeschool voor Toerisme en Verkeer. Hij verdiepte zich in vakantiegedrag en is dus de ideale persoon om aan te vragen: wat was dit in vredesnaam? Een incident, of een ramp die erop wijst dat ik niet in staat ben normaal met mijn lief op vakantie te gaan?
Ton: ‘Ik denk dat vakantieruzies veel voorkomen. Daar is een logische verklaring voor. In het dagelijkse leven heb je een manier gevonden om met elkaar om te gaan. Je hebt allebei je eigen werk en bezigheden. Op vakantie ben je opeens op elkaar aangewezen. Dat heeft gevolgen, positief of negatief. Je kunt intiemer worden, maar het kan ook dat bestaande irritaties en problemen in je relatie worden uitvergroot. Stel dat je je snel aan elkaar ergert. Dat wordt op vakantie vaak veel heviger. Ruzies zijn het gevolg.’

De positieve kant van vakantieruzies
Misschien onverwacht, maar er zitten positieve kanten aan vakantieruzies. Je bent op elkaar aangewezen, en hebt afstand tot je dagelijks leven. Dat brengt je algauw tot belangrijke besluiten. Zoals: passen we bij elkaar? Overleven we ellenlange files en twee weken regen? Zijn we ook nog goed samen bij tegenslag? Ofwel: kappen of doorgaan? Goede kans dat je door vakantie-ervaringen naar elkaar toegroeit. Maar zo niet, dan is een vakantie een breekpunt dat je jaren aanmodderen kan besparen.

Vakantie – hemels, én een beetje hels
Al denk je bij vakantie samen aan relaxen, zon of sneeuw, romantiek en plezier, de realiteit is soms even minder mooi. Ton: ‘Vakantie betekent ook: vermoeiende reizen, stress als het vliegtuig uren vertraging heeft. Ik denk dat spanning een grote rol speelt bij vakantieruzies. Stel, je moet een eind rijden. Hij rijdt, jij leest kaart. Dan verdwaal je. Hij heeft niet goed opgelet of jij hebt niet goed gelezen. De een vindt het gedwaal best avontuurlijk en relativeert: het kan niet altijd zo lopen als verwacht. Maar de ander kan niet verkroppen dat hij niet op het voorgenomen tijdstip op een handdoek op het strand ligt.’

Wat is jullie ruziestijl?
Hoe vakantieruzies aflopen, wordt dus beïnvloed door de manier waarop je met obstakels omgaat. Dat geldt ook voor je ‘conflictstijl’. Onderzoeker dr. John Gottman van de Universiteit van Washington ontdekte het levensbelangrijke verschil tussen redelijk vriendschappelijke ruzies die weinig of geen blijvende schade aan je relatie aanrichten, en ruzies van de soort die wél schadelijk is. Die laatste zijn duidelijk te herkennen. Ze lopen uit op oeverloos welles-nietes, op elkaar aanvallen, ontkenning van problemen of van je eigen aandeel daarin. Een constructieve ruzie daarentegen ziet er heel anders uit. Het gaat daarbij om het hier en nu, je laat de ander in zijn waarde, valt hem niet aan op wie hij – volgens jou – is, maar wijst hem op wat hij volgens jou concreet anders zou kunnen doen. Je geeft hem ook bijtijds de kans om dingen te veranderen. Dus niet: ‘Jij bent verdorie altijd te lui om de ramen dicht te doen!’ maar: ‘Er zitten muggen in onze kamer, wil je ’s avonds het raam dicht houden?’ Bovendien kun je bij een constructieve ruzie – als de gemoederen bedaard zijn – bepraten wat er gebeurd is en er misschien zelfs samen om lachen. Wie humor in kan zetten, is in staat zichzelf en de situatie te relativeren. Dat is een geweldig hulpmiddel om eruit te komen. Hanteer je daarentegen een zogenoemde schadelijke ruziestijl, dan drijft elke ruzie een diepere kloof tussen jou en hem. Dikke kans dat je relatie deze vakantie niet overleeft – of de volgende.

Het einde van je relatie?
Tot zover de vraag hoe je in geval van vakantieruzies het beste kunt handelen als ze er eenmaal zijn, maar nu de hamvraag: hoe voorkom je vakantieruzies? Ton van Egmond: ‘Zelfkennis, kennis van de ander én van je relatie, dat zijn de sleutelwoorden om problemen te voorkomen. Zijn jullie samen omdat jullie gemotiveerd zijn voor jullie relatie te gaan of uit gewoonte? Ben je een stresskip of laconiek? Reageert hij met humor op een tegenslag of heeft hij bij het minste of geringste een rothumeur? Vaak kun je voorkomen dat onderweg de bom barst. Belangrijk is dat je vooraf besluit hoe de vakantie eruit moet zien. Te beginnen bij de vraag met wie je wilt gaan en met wie het niet werkt. Of het prima loopt als jullie samen gaan, of dat het leuker is met nog een ander stel. Er is bovendien geen wet die zegt dat je samen op vakantie moet. Veel mensen hebben een vaste reispartner, met wie het altijd goed gaat. Dat kan je vriend of man zijn, maar ook een vriendin. Of zelfs iemand die je in het dagelijks leven nauwelijks ziet, maar met wie je je passie voor diepzeeduiken deelt.’

Vriendinnen op reis
Lijkt het maar zo of spelen vakantieruzies minder als je met een vriendin op reis gaat? Natuurlijk hangt ook hier veel af van jullie ‘relatie’, verwachtingen en persoonlijkheden. Maar wel staat vast: meestal verwacht je van een vriendin minder dan van de man in je leven. Je gaat relaxter om met wat misgaat en dus komt ruzie minder voor. Ton: ‘We hebben nog nooit zo veel verschillende rollen voor elkaar bedacht in relaties als nu. Vriend, reisgenoot, vertrouweling, sekspartner – je moet van alles voor elkaar zijn. Met zulke hooggespannen verwachtingen, valt het niet mee.’ Toch heeft de sociaal psycholoog een hoopvolle conclusie: ‘Als je een goede basis hebt en ruzies in het dagelijks leven kunt oplossen, lukt het op vakantie gewoonlijk ook wel. En zelfs als het op vakanties mis is gegaan, kun je erna vaak gewoon samen verder. Ik ken mensen die op hun huwelijksreis knallende ruzie kregen. Maar terug in Nederland gingen ze weer over tot de orde van de dag en was er niets meer aan de hand!’

Zo voorkom je vakantieheibel:
• Bouw een paar dagen voor je reis werk en verplichtingen af. Zo voorkom je dat je gespannen en moe weggaat en minder kunt hebben.
• Zie niet alleen de zonzijde. Bereid je óók voor op vertraagde vluchten, wolkbreuken en soortgelijke tegenslag. Dan kan het alleen maar meevallen.
• Vergeet het waanidee dat genieten móét. Soms geniet je niet van je vakantie en niet van elkaar. Omdat hij de bergen op wil en jij het strand, of zomaar, zonder reden. Heel normaal, ook dit ‘mag’.
• Zie de humor van onverwachte situaties en relativeer. Als je hopeloos verdwaalt in de Spaanse bergen, ontdek je misschien een verborgen authentiek dorpje.
• Kijk uit met twee beruchte ruzie-triggers: alcohol maakt tongen los, en vermoeidheid op de late avond maakt humeurig.

Leer van je ervaringen
Strubbelingen? Het kan ook zijn dat het niet ligt aan jullie interactie, maar aan de vakantie zelf. Wat jullie als stel het beste ligt, daar kom je gaandeweg achter. Mits je je ogen en oren de kost geeft en zorgt dat je je ervaringen na afloop van je vakantie ook echt gebruikt. Ik was zelf een tijdje lang liever doof voor het feit dat mijn lief en ik gewoon helemaal geen lol hebben als we onder leiding van een die-hard wandelgids van ‘s ochtends tot ‘s avonds de bergen op Madeira doorkruisen, en dat de romantiek ver te zoeken was als wij dagelijks een paar uur in elkaars armen kropen voor tangolessen in een prachtig hotel aan het Lago Maggiore. “Jamaar, het klonk zo leuk in de reisgids!” Nou en? Feit blijkt: wij zijn blij zonder dagprogramma en laat die excusies ook maar zitten. Laat ons maar op een strandbedje liggen of cafe lattes drinken op het terras, dan kijken we nog wel of we aan de omgeving toekomen (meestal na drie uur ‘s middags). Niks, zonde van de gemiste ervaringen! Als je maar blij bent samen.

Dit is een bewerking van een artikel dat ik schreef voor Cosmopolitan